تاملاتی در باب پديده ای به نام محسن نامجو

من هم مانند بسياری ديگر با محسن نامجو و آهنگ هايش از طريق اينترنت آشنا شدم، يا به عبارت بهتر او را از طريق اينترنت كشف كردم. باز هم مثل خيلی های ديگر اول كه آهنگ های او را پیدا کرده ام مدتی طولانی با ولع آن ها را شنيده و مرتب تكرار كرده ام. اما حالا كمی از اين بهت اوليه فاصله گرفته ام و می توانم در مورد آن ها فكر كنم. اين جا سعی می كنم اين افكار را مرتب كنم

آهنگ های محسن نامجو را اگر بتوان در گروهی جای داد مناسب ترين گروه 'موسيقی پست مدرن' است. با يك تقسيم بندی سردستی موسيقی دستگاهی و مقامی ما در حكم موسيقی سنتی است. موسيق پاپ را می توان مدرن ناميد و حالا نامجو احتمالا پيشرو موسيقی پست مدرن است. اما چرا پست مدرن؟ البته تمام كارهای نامجو را نمی توان پست مدرن ناميد. اما بعضی كار های او مثل گيس تمام مولفه هايی كه ذكر خواهد شد را دارا هستند

در تفكر پست مدرن و بالطبع هنر پست مدرن خط فاصل ميان هنر بالا/سنگين/فخيم .... و هنر پايين/سبك/مردمی ... وجود ندارد. در اين جا دو قطبی فخيم/عوامانه شكسته می شود. در كارهای نامجو اين عنصر را می توان در دو سطح ديد. سطح اول متن ترانه ها يا اشعار است. در اين جا همنشينی عناصری مثل آيات قران و اشعار حافظ (از قطب فخيم) با اشعار و عبارات متداول در زبان روزمره وجاری (از قطب عوامانه يا پاپ) و حتی اشعاری كه خود خصلتی پست مدرن دارند ديده می شود. سطح دوم موسيقی است. باز هم همنشينی سازها و تركيب های صوتی از دستگاه های سنتی با عناصر مدرن موسيقی غربی (عناصری از سبك راك و ...) در كار های نامجو به وفور ديده می شود

ويژگی دوم هنر پست مدرن كه در واقع نتيجه مولفه اول است حالت كلاژگونگی آن است. در اين جا فاصله ژانر های مختلف كه سابقا ناسازگار و غير قابل جمع فرض می شدند از بين می رود و اثر هنری كلاژی می شود از قطعاتی كه هر كدام متعلق به يك سبك و ژانر هنری اند. در آثار نامجو با كلاژی (يا به عبارت مورد پسند او تلفيقي) روبرو هستيم از موسيقی هنري، موسيقی پاپ، موسيقی سنتي و موسیقی فلکلور

خصلت ديگر هنر پست مدرن حظور طنز، تعريض و نقيضه/هجو/تقليد در آن است. اين ها نشانه های عصر پست مدرن اند كه در هنر آن هم وجود دارند. در آثار نامجو می توان رگه های تمام اين موارد را ديد. اصولا كنار هم قرارگيری تكه های گوناگون از ژانر های مختلف خود می تواند باعث ايجاد طنز شود. علاوه بر اين در اشعار، لحن ادای كلمات و نوع تلفيق موسيقی با كلام هم می توان رد پای طنز و به سخره گرفتن را در آثار نامجو ديد

اما جالب ترين نكته برای من در كارهای نامجو حضور در عرصه سايبر يا مجازی است. گفته اند كه اينترنت رسانه عصر پست مدرن است و شواهد زيادی مانند بی مركزي، رابطه متقابل كاربر و رسانه و ... اين گفته را تاييد می كند. اما سوای اين نكته آن چه امروزه در مورد رابطه موسيقی و اينترنت بسيار بحث برنگيز است مساله حق مولف و حق تكثير آثار بدون پرداخت پول است. شركت های بزرگ موسيقی دعاوی بسياری عليه سايت های داونلود موسيقی مطرح كرده اند و اين هم چنان بحثی اخلاقي، حقوقی و فرهنگی است

اما در مورد آثار نامجو جنبه ديگری از ارتباط فضای مجازی و واقعی خود را نشان می دهد: غلبه فضای مجازی بر فضای واقعي. نامجو تا كنون هيچ آلبوم يا اثری را (به دليل سانسور و مميزي) به صورت رسمی و فيزيكی منتشر نكرده است. در عالم واقع فردی به نام محسن نامجو خواننده نيست. اما تمام شهرت/ قدرت (!)/ اعتبار و مقبوليت نامجو از فضای مجازی و جريان آزاد ارتباطات آمده است. اين نمونه ای است قابل مطالعه از ارتباط دنيای مجازی و واقعي. نمونه ای كه در آن فردی از يك سو قدرت خود را از فضای مجازی می گيرد و از سوی ديگر چندان راضی به نشر آثارش از طريق اينترنت نيست. چرا كه در نهايت هيچ نفع مالی به او نمی رسد

اين نكته را می توان از لحاظ اخلاقی هم بررسی كرد. آيا گذاشتن يك آهنگ نامجو در اين سايت برای داونلود خوانندگان كاری اخلاقی است يا خير؟ از سويی من با اين كار به قدرت متمركز (دولت) نشان خواهم داد كه فضای مجازی توانايی های شگرفی دارد و می تواند قدرت را به چالش بكشد. اما از سوی ديگر حق مادی مولف را ناديده می گيرم (گر چه ممكن است به قدرت معنوی و شناخته تر شدن او بيفزايم). تا زمانی كه اين مساله حل نشده من آهنگی از نامجو اين جا نمی گذارم. اما علاقه مندان با يك

جستجوی اينترنتی دست خالی نخواهند بود

پی نوشت: اين نكته را سحر بعد از خواندن اين مطلب به من گفت كه نكته جالبی است. در موسيقی نامجو با تعدد لايه ها و سطوح مختلف صدايی در يك قطعه روبرو هستيم. اين لايه لايه بودن و در ضمن هم سطح بودن اين لايه ها خود از ديگر خصلت های اثر پست مدرن است.ح.ش